ارتباط الگوی توزیع مکانی عناصر زنوبیوتیک و ضروری و کسر قابل دسترس زیستی آنها در رسوبات با مقادیر آن در گونه اردک ماهی (esox lucius)، مطالعه موردی؛ بخش غربی تالاب انزلی

در سال های اخیر تالاب انزلی توسط آلاینده های زیست محیطی ناشی از منابع مختلف در معرض تهدید و تخریب قرار گرفته است. با تعیین مقدار عناصر سمی در محیط زیست بینش ناچیزی در زمینه قابلیت دسترسی زیستی این آلاینده ها فراهم می شود. از این رو تفکیک شیمیایی عناصر سمی و تعیین میزان قابلیت-دسترسی زیستی آنها به منظور ارزیابی میزان سمیت آنها برای موجودات زنده ضروری می باشد. فهم و درک الگوی توزیع مکانی آلاینده ها به کمک نقشه ها انتقال اطلاعات را به مراتب آسان تر و با موفقیت بیشتری در مقایسه با شاخص های کیفیت زیست محیطی مقدور می سازد. در مطالعه حاضر نمونه های رسوب با استفاده از طرح نمونه برداری سیستماتیک در بخش غربی تالاب انزلی در 121 نقطه (5/0 ×5/0کیلومتر) جمع آوری شده و نمونه برداری اردک ماهی نیز در 18 ایستگاه با استفاده از تور ماهیگیری انجام شد. غلظت عناصر زنوبیوتیک (سرب، کادمیوم و جیوه) و ضروری (مس و روی) در نمونه های رسوب و ماهی با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین شد. همچنین کسر قابل دسترس زیستی عناصر فوق الذکر نیز در نمونه های رسوب اندازه گیری شد. سنجش میزان مواد آلی با استفاده از روش والکی-بلاک صورت گرفت. در مطالعه حاضر واریوگرافی و کریجینگ مقادیر عناصر در رسوب، ماهی و مواد آلی با استفاده از نرم افزار gs+ انجام شد و در ادامه نقشه های الگوی توزیع مکانی عناصر و مواد آلی با استفاده از نرم افزار arcgis 9.3 تهیه شد. مقادیر غلظت عناصر در رسوبات، کسر قابل دسترس زیستی آنها و نمونه های اردک ماهی به صورت zn>cu>pb>hg>cd کاهش پیدا کرد. شاخص ژئوشیمیایی نشان داد که رسوبات در کلاس غیر آلوده تا آلودگی متوسط- شدید قرار می گیرند. کد ارزیابی خطر استفاده شده در این مطالعه نشان داد که 42? کادمیوم، 6? روی، 4? مس و 1? سرب در کسرهای تبادلی و پیوند شده با کربنات در رسوبات وجود دارد. در میان عناصر مورد مطالعه، غلظت عناصر مس، روی و جیوه الگوی توزیع مکانی مشابهی را نشان دادند، به طوریکه نقاط داغ آلودگی در بخش های مرکزی منطقه مورد مطالعه واقع شده اند که نشان می دهد احتمالاً از منابع یکسانی منشاء گرفته اند. میزان عناصر در عضله ارد ک ماهی پایین تر از حدود مجاز گزارش شده در استانداردهای بین المللی می باشد. با مقایسه نقشه های الگوی توزیع مکانی غلظت عناصر در رسوبات و کسر قابل دسترس زیستی آنها مشاهده می شود که بالا بودن غلظت عناصر لزوماً به معنای بالا بودن کسر قابل دسترس زیستی آنها نیست. رویکرد استفاده شده در این تحقیق به مدیریت بهتر اکوسیستم های آبی و ارزیابی خطر بوم شناختی عناصر و برنامه های حذف آلاینده ها از محیط می تواند کمک کند.